Ο μεγαλύτερος εχθρός μου!

Το έντομο της φωτογραφίας κάθε καλοκαίρι πέφτει πάνω στα σταφύλια μου και ρουφάει το ζουμί τους ακόμη και από την τελευταία ρώγα. Από τον Νοέμβρη πέρυσι αναζήτησα πληροφορίες για αυτό, ακολουθώντας την πεπατημένη "γνώρισε τον εχθρό σου" και τις περισσότερες τις βρήκα στο Ιντερνετ. Στην εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ υπάρχει ένα πολύ μικρό λήμμα, περιεκτικό μέν αλλά ανεπαρκές.

Οι ονομασίες για αυτή την μεγάλη σφήκα είναι πολλές και δεν έχω ελέγξει την ορθότητα τους. Στην περιοχή όπου το αμπέλι μου το αποκαλούν γκρέθι. Μικρός οταν ήμουν είχα ακούσει να το αποκαλούν κιούρκο. Σε ένα τεύχος του Γεωτροπίου της Ελευθεροτυπίας ένας αναγνώστης το απεκάλεσε μπούμπουρα η αγριομέλισσα. Αγριομέλισσα αποκαλείται και στο πολύ όμορφο και περιεκτικό site

http://mani.org.gr/panida/agriomel/argmelis.htm

Αλλες μη επιβεβαιωθείσες ονομασίες είναι σερσέγκι, βόμβος, βομβυλιός. Αλλες ονομασίες και πρωτογενείς πληροφορίες υπάρχουν στο πολύ περιεκτικό blog

http://www.bees.gr/blog/2006/01/vespa-crabro-vs.html

Απο αυτά που βρήκα ξεκινάω απο το ότι πρωτοπαρατηρήθηκε στην Ευρώπη το 1758 από τον Linnaus κι η παραλλαγή ονομάζεται

Vespa Crabro Linnaeus 1758

Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές του, όλες με ελάχιστες διαφορές πολύ δύσκολα διακρινόμενες.
Ενα βασικό site για αυτή την μεγαλοσφήκα είναι το γερμανικό

http://www.vespa-crabro.de/hornets.htm

Εκεί αναφέρει οτι το έντομο είναι ειρηνικό (peaceful) κι ότι στην Γερμανία είναι υπό προστασία. Αυτά με ξενίσανε πολύ. Γεγονός είναι βέβαια ότι δεν είναι επιθετικά στους ανθρώπους. Επιτίθενται ομαδικά οταν θεωρήσουν οτι κινδυνεύει η φωλιά τους. Τότε εκκρίνουν κάποια alarm φερομόνη η οποία γίνεται αντιληπτή απο τις κεραίες των υπολοίπων.Το τσίμπημα του κεντριού τους είναι όσο επικίνδυνο είναι το τσίμπημα μέλισσας η μιας κοινής σφήκας. Βέβαια γενικά οι σφήκες κεντρίζουν επαναλαμβανόμενα κι όχι μια φορά όπως η μέλισσα. Το δε κέντρισμα του γκρεθιού πονάει περισσότερο διότι περιέχει 5% ακετυλχολίνη.

Οι θηλυκές μεγαλόσφηκες φθάνουν σε μέγεθος 25-35 mm ενώ οι αρσενικές κι οι εργάτισσες είναι μικρότερες.

Τις φωλιές τους τις φτιάχνουν σε κουφάλες δένδρων η ξερολιθιές. Στο εσωτερικό της φωλιάς φτιάχνουν 6-9 κερήθρες αποτελούμενες συνολικά από 1500-3000 ξεχωριστά κύτταρα. Μετά τα μέσα του καλοκαιριού και προς το τέλος του μια αποικία γκρεθιών μπορεί να φθάσει τις 1000 εργάτισσες. Οι αρσενικές κι οι βασίλισσες δημιουργούνται μέσα στο καλοκαίρι. Οι εργάτισσες είναι ενεργές μέχρι τα μέσα περίπου του Οκτώβρη, μετά οι αποικίες πεθαίνουν.

Θεωρητικά τα γκρέθια τρέφονται με άλλα έντομα όπως νηματοειδή, πασχαλίτσες, τζιτζίκια και μέλισσες στα μελίσια των οποίων συχνά εισβάλλουν παίρνοντας τα νεογέννητα χωρίς να πειράξουν το μέλι. Τα έντομα που σκοτώνουν τα μασάνε και τα πανε στην φωλιά τους για να θρέψουν με την μασημένη τροφή τα νεογέννητα της αποικίας. Εχοντας μεγάλη ανάγκη πρωτεινών (όπως ένας άνθρωπος) έλκονται με μανία από κρέας, ψάρι κι οτιδήποτε γλυκό. Οπου βρούν γινωμένους καρπούς φρούτων ορμάνε κι αποροφούν το ζουμί τους μανιωδώς. Ιδίως αν βρούν σταφύλια τα απομυζούν όλα. Για αυτό φτιάχνουν τις αποικίες τους κοντά σε οπωρώνες η αμπέλια. Τα γκρέθια κινούνται σε μια ακτίνα 1500 μέτρν γύρω απο την φωλιά τους ενώ οι σφήκες περιορίζονται στα 50-250 μέτρα. Εχει όμως παρατηρηθεί οτι απομακρύνονται μέχρι και 2, 5 χιλιόμετρα από την φωλιά τους για να βρούν τροφή.

Ο κύκλος των γκρεθιών ξεκινάει με τις πρώτες ζέστες του Μαίου με το ξύπνημα απο τον λήθαργο των νέων βασιλισσών, που πέρασαν τον χειμώνα σε νάρκη μέσα σε σάπια ξύλα η κοπριά μειώνοντας στο ελάχιστο τον μεταβολισμό τους παράγοντας γλυκερίνη που επενεργεί σαν αντιψυκτικό όταν η θερμοκρασία πάει πολύ χαμηλά.
Οι νέες βασίλισσες ξεκινούν αναγνωριστικές πτήσεις για να επιλέξουν ένα μέρος που θα εξασφαλίζει έντομα και χυμούς απο δένδρα για την εγκατάσταση της νέας αποικίας. Μόλις επιλέξουν το σημείο της φωλιάς -που ας σημειωθεί οτι ποτέ δεν πανε σε προηγούμενου χρόνου φωλιά- εκεί δημιουργούν μια νέα κερήθρα από ξύλο που μάσησαν μέχρι να γίνει πολτός (βλέπε και τέταρτη φωτογραφία) κι εκεί εναποθέττουν λίγα αυγά στα κελιά. Από τα αυγά βγαίνουν εργάτισσες που μεγαλώνουν την αποικία.

Ολα αυτά που περιέγραψα δεν τα είχα παρατηρήσει. Το μόνο που έχω παρατηρήσει είναι οτι γίνονται πολλές συμπλοκές μεταξύ γκρεθιών κατά την συλλογη της τροφής τους(βλέπε δεύτερη φωτογραφία). Την εξήγηση που δίνω είναι οτι πρόκειται για άτομα διαφορετικών αποικιών που τσακώνονται όπως λένε στου "κασίδη το κεφάλι". Εν προκειμένου στο αμπέλι μου.

Στο site της Wikipedia

http://en.wikipedia.org/wiki/Hornet

αναφέρεται οτι στην φωλιά των γκρεθιών συνυπάρχουν και λίγα σκαθάρια του είδους Velleius Dialatatus. Μέχρι στιγμής δεν έχω παρατηρήσει κάτι τέτοιο.

Γενικά έψαξα στο νέτ για να μάθω τους φυσικους εχθρούς των γκρεθιών σε μια ενδεχόμενη βιολογική καταπολέμηση τους. Το μόνο που βρήκα είναι σε μια έρευνα Αυστραλιανών για την προστασία των αμπελιών απο τα γκρέθια οτι φυσικός εχθρός τους είναι ένα παράσιτο, το Sphecofaga vesparum vesparum, για το οποίο δεν βρήκα ακόμη εμπεριστατωμένη ανάλυση. Επίσης οι νεαρές βασίλισσες όταν αναζητούν την φωλιά εγκατάστασης μπορούν να πέσουν θύματα ωρισμένων πουλιών. Αλλά δεν νομίζω οτι η Φύση θα επιτρέψει ολική εξαφάνιση των βασιλισσών. Ολο και κάποια θα γλυτώνει.

Στο site
http://www.pestcontrolcanada.com/INSECTS/wasp_traps.htm

περιγράφεται η κατασκευή των παγιδών της πρώτης φωτογραφίας που είναι απο αυτό το site. Τέτοιες έχω ήδη φτιάξει και τις έχω γεμίσει με ένα διάλυμα αποτελούμενο απο :

1 μέρος ξύδι
1 μέρος χυμού φρούτου
1 μέρος νερού
2 κουταλιές της σούπας ζάχαρη για κάθε 750 ml διαλύματος.

Τοποθέτησα περίπου 6 στο χωράφι (μέσα Μαίου) και διαπίστωσα οτι μέσα μπαίνουν αρκετά έντομα, μικρά και γκρέθια και πεταλούδες και χρυσόμυγες και μύγες.

Θα συνεχίσω να βάζω και θα καταγράφω τα αποτελέσματα όλο το φετεινό καλοκαίρι.